Liên quan nội dung này, dự thảo Luật đề xuất 2 phương án để đại biểu Quốc hội thảo luận, cho ý kiến.
Phương án 1: Quy định việc hưởng b??o hi???m xã hội một lần đối với hai nhóm ngư??i lao động khác nhau: Nhóm 1: Người lao động tham gia b??o hi???m xã hội trước khi Luật B??o hi???m xã hội (sửa đổi) có hiệu lực, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia b??o hi???m xã hội bắt buộc, không tham gia b??o hi???m xã hội tự nguyện và chưa đủ 20 năm đóng b??o hi???m xã hội, nếu có yêu cầu thì được nhận b??o hi???m xã hội một lần. Nhóm 2: Người lao động bắt đầu tham gia b??o hi???m xã hội từ ngày Luật B??o hi???m xã hội (sửa đổi) có hiệu lực trở đi thì không được áp dụng quy định điều kiện hưởng b??o hi???m xã hội một lần.
Phương án 2: Người lao động được giải quy???t một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng b??o hi???m xã hội còn lại được bảo lưu để ngư??i lao động tiếp tục tham gia và hưởng các chế độ b??o hi???m xã hội.
Kế thừa quy định hiện hành, không gây sự xáo trộn trong xã hội
Phát biểu ý kiến thảo luận, đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) cho rằng, 2 phương án được đưa ra trong dự thảo Luật đều chưa phải là những phương án tối ưu, vì chưa giải quy???t triệt để tình trạng hưởng b??o hi???m xã hội một lần và tạo được sự đồng thuận cao.
Báo cáo của B??o hi???m xã hội Việt Nam nêu rõ, đến tháng 4/2024, số ngư??i nghỉ việc hưởng b??o hi???m xã hội một lần cao nhất từ trước đến nay. Dự báo nếu đà tăng này tiếp tục thì đến năm 2024, ước có khoảng 1,4 triệu ngư??i hưởng b??o hi???m xã hội một lần.
Đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình). (Ảnh: DUY LINH) |
Để bảo đảm hướng đến thực hiện đúng nguyên lý của b??o hi???m xã hội là bảo đảm an sinh tuổi già cho ngư??i lao động, hạn chế phát sinh phức tạp trong tổ chức thực hiện, đại biểu Thu đánh giá, Phương án 1 cơ bản bảo đảm kế thừa quy định hiện hành, không gây sự xáo trộn trong xã hội, hạn chế được tình trạng một bộ phận ngư??i tham gia b??o hi???m xã hội có nhiều lần hưởng b??o hi???m xã hội một lần thời gian qua.
Về lâu dài, ngư??i tham gia mới sẽ không còn được hưởng b??o hi???m xã hội một lần nên góp phần gia tăng số ngư??i ở lại hệ thống để được thụ hưởng các chế độ của b??o hi???m xã hội từ chính quá trình tích lũy khi tham gia b??o hi???m xã hội của mình và giảm gánh nặng cho cả xã hội; hướng dần tới nguyên tắc phổ quát của b??o hi???m xã hội là khi có việc làm và thu nhập thì sẽ phải tham gia b??o hi???m xã hội để tích lũy cho tương lai khi về già, trong bối cảnh già hóa ngày càng gia tăng, nước ta đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số.
Đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi (đoàn Bến Tre). (Ảnh: DUY LINH) |
Đề xuất lựa chọn Phương án 1 với cùng lý do như trên, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi (đoàn Bến Tre) cho rằng cần có định hướng truyền thông tham gia b??o hi???m xã hội để hướng đến có chế độ an sinh bền vững cho ngư??i lao động khi ốm đau, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, b??o hi???m y tế và lương hưu khi về già.
Đồng thời, cũng cần nghiên cứu để có chính sách hỗ trợ tín dụng với lãi suất ưu đãi với ngư??i lao động mất việc làm, bệnh tật... để những ngư??i này có thể vượt qua được khó khăn trước mắt và tránh việc rút b??o hi???m xã hội một lần gây ảnh hưởng đến quyền lợi về sau.
Có chung quan điểm đồng tình với Phương án 1, đại biểu Vương Thị Hương (đoàn Hà Giang) đề nghị cần có các nhóm giải pháp đồng bộ hơn để hỗ trợ ngư??i lao động vượt qua khó khăn trong giai đoạn mất việc làm như tín dụng ưu đãi, dạy nghề, chuyển đổi nghề nghiệp, phát triển thị trường lao động, qua đó giảm thiểu tình trạng ngư??i lao động chọn rút b??o hi???m xã hội một lần mà bảo lưu thời gian đóng b??o hi???m xã hội để hưởng chế độ hưu trí.
Bảo đảm quyền lựa chọn, giữ được an sinh tối thiểu cho ngư??i tham gia b??o hi???m
Tham gia ý kiến thảo luận, đại biểu Trương Thị Ngọc Ánh (đoàn Cần Thơ) bày tỏ ủng hộ Phương án 2, đánh giá phương án này vừa bảo đảm quyền lựa chọn cho ngư??i tham gia b??o hi???m xã hội và vừa giữ được an sinh tối thiểu cho ngư??i tham gia b??o hi???m.
Tuy nhiên, theo đại biểu, Phương án 2 lại chưa giải quy???t được vấn đề khó khăn trước mắt của ngư??i lao động. Bởi đa phần những ngư??i tham gia b??o hi???m xã hội tự nguyện đều có khó khăn trong cuộc sống. Do đó, họ cần một khoản tiền để giải quy???t những khó khăn trước mắt.
Đại biểu Trương Thị Ngọc Ánh (đoàn Cần Thơ). (Ảnh: DUY LINH) |
“Tôi cho rằng, để giữ chân ngư??i tham gia b??o hi???m xã hội và hạn chế được tình trạng rút b??o hi???m một lần, dự thảo Luật cần thiết kế thêm chế độ để ngư??i tham gia b??o hi???m tự nguyện yên tâm hơn khi gặp khó khăn trong cuộc sống”, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam nói.
Tán thành với phương án nêu trên, đại biểu Đào Chí Nghĩa (đoàn Cần Thơ) nhận định việc quy định như vậy dù không chấm dứt tình trạng rút b??o hi???m xã hội một lần nhưng bảo đảm quyền lựa chọn của ngư??i tham gia b??o hi???m xã hội; đồng thời giữ chân được ngư??i lao động tham gia b??o hi???m xã hội, về lâu dài ngư??i lao động sẽ được bảo đảm an sinh xã hội.
Cân nhắc tích hợp 2 phương án
Góp ý kiến vào dự thảo Luật, đại biểu Trần Thị Hoa Ry (đoàn Bạc Liêu) nêu rõ, quy định về hưởng b??o hi???m xã hội một lần là vấn đề khó, phức tạp và được nhiều đại biểu Quốc hội cũng như ngư??i lao động quan tâm.
Theo đại biểu, Phương án 1 là phương án tối ưu, tuy nhiên lại tạo ra "lát cắt", chia thành 2 nhóm tham gia b??o hi???m xã hội trước và sau ngày Luật này có hiệu lực. Đại biểu cho rằng, cần bổ sung các đánh giá tác động kỹ hơn, toàn diện hơn, đặc biệt là ý kiến của ngư??i lao động về vấn đề này trong bối cảnh nhiều doanh nghiệp phá sản, giải thể và ngừng hoạt động, tình trạng sa thải, cắt giảm lao động diễn ra tại nhiều địa phương.
Dẫn số liệu cho thấy việc rút b??o hi???m xã hội một lần đã tăng 39% trong quý I năm 2024 - mức tăng cao nhất trong nhiều năm qua, đại biểu Trần Thị Hoa Ry nhấn mạnh, nếu không có giải pháp hiệu quả, khả thi thì chắc chắn trong thời gian tới, tình trạng này sẽ tiếp tục gia tăng.
"Do đó, việc cho rằng Phương án 1 không làm ảnh hưởng tới 18 triệu lao động đang tham gia b??o hi???m xã hội là chưa chính xác", đại biểu nói.
Nữ đại biểu đoàn Bạc Liêu đề nghị cần tiếp tục hoàn thiện phương án này theo hướng giảm thời gian xem xét việc rút b??o hi???m xã hội một lần của ngư??i lao động từ 12 tháng xuống còn 3-6 tháng để đáp ứng nhu cầu cấp bách của ngư??i lao động khi mất việc làm, duy trì cuộc sống trong điều kiện nhiều khó khăn.
Đối với quy định theo Phương án 2 là ngư??i lao động có yêu cầu thì được giải quy???t một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất, đại biểu Trần Thị Hoa Ry cho rằng quy định này là chưa rõ ràng.
Đại biểu kiến nghị nên kết hợp giữa 2 phương án, quy định ngư??i lao động có quyền rút b??o hi???m một lần đối với khoản đóng trực tiếp (8%) theo thời gian thực đóng, bảo đảm nguyên tắc có đóng có hưởng.
"Người lao động chỉ trực tiếp đóng 8%, còn 14% là do ngư??i sử dụng lao động đóng. Phần 14% được xem là nguồn đóng để cho ngư??i lao động nhằm bảo đảm chế độ hưu trí và ngư??i lao động chỉ được hưởng khoản này khi đủ điều kiện hưởng chế độ trợ cấp hưu trí", đại biểu cho hay.
Phát biểu tranh luận về nội dung này, đại biểu Phan Thái Bình (đoàn Quảng Nam) nêu rõ, 2 phương án Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề xuất đều có những ưu điểm và hạn chế riêng. Điểm khác biệt lớn nhất giữa 2 phương án này là thời điểm tham gia đóng b??o hi???m xã hội của ngư??i lao động là trước hoặc sau khi luật có hiệu lực. Nếu đóng b??o hi???m trước ngày 1/7/2025 thì được hưởng b??o hi???m xã hội rút một lần, sau ngày này thì không được hưởng.
Đại biểu nhấn mạnh, nhu cầu rút b??o hi???m xã hội một lần là nhu cầu cấp thiết, hợp pháp và hợp lý của ngư??i lao động, không phụ thuộc vào thời điểm đóng b??o hi???m xã hội trước hay sau khi luật này có hiệu lực.
Do đó, để phát huy tối đa ưu điểm cũng như hạn chế tối đa những hạn chế của 2 phương án, đại biểu đề xuất tích hợp 2 phương án trên theo đề nghị của đại biểu Trần Thị Hoa Ry. Từ đó, giải quy???t được vấn đề trước mắt theo yêu cầu của ngư??i lao động, về lâu dài sẽ giải quy???t được vấn đề bảo đảm an sinh xã hội.